نصرالله میرزا افشار

از مجموعه مشاهیر مدفون در حرم امام رضا(ع)

افشار-نصرالله میرزا(1137-1160ه.ق)

نصرالله میرزا دومین پسر نادرشاه افشار?مادرش دختردوم باباعلی بیک کوسه احمدلو افشار بود و د رسال1137ه.ق متولد شد.محمدکاظم مروی نام او را مرتضی قلی ذکر کرده است که بعد از فتح قندهار پدر وی را نصرالله میرزا خواند.اولین بار از او در حوادث سیاسی سال1145ه.ق یاد شده است.در این سال نادر خود در غرب ایران بود و به نصرالله میرزا دستور داد از خراسان راهی شیراز شود.او به لشکر پدر پیوست و با اینکه کم سن وسال بود به علت عدم حضوربرادر بزرگترش رضاقلی میرزا?در جنگ ها اغلب عهده دار فرماندهی((باروبنه))بود.نصرالله در مراسم تاجگذاری پدرش در سال1148ه.ق حضورداشت.

بعد از پایان مراسم?نادرشاه برادرش را به حکومت آذربایجان انتخاب کرد و نصرالله را به همراه دوازده هزار نیرو مأمور سرکوبی اکراد یزیدی کرد.شاهزاده پس از این مأموریت در حدود قزوین به اردوی شاهی پیوست.او درفتح قندهار در1149ه.ق که نادر به فتح کابل مشغول بود?نصرالله همراه مومن خان مروی مأمور سرکوب فتنه غوریان و قلعه ضحاک شد و به آن سمت رفت.در فتح این قلعه که در میان کوهستان و دارای حصاربلندی بود؛لشکر همراه نصرالله دچار مشکلات فراوانی شد و تا مرز شکست پیش رفت اما پایداری شاهزاده تحسین برانگیز بود و پیروزی را نصیب او نمود.همچنین ابراهیم هزاره?که از جمله سرکشان بود?توسط نصرالله سرکوب شد((وازنواحی قندهار تا سر حد کابل?دشمن و متمرد و سرکشی نماند....همگی در اطاعت و انقیاد صاحبقران درآمدند)).درسال1151ه.ق قبل از حرکت نادربه هند?رضاقلی میرزا به نیابت سلطنت انتخاب و نصرالله هم مفتخربه دریافت((افسرسربلندی))(جقه شاهی)شد و همراه پدر راهی هند گردید.او در نبردهایی که در این لشکرکشی صورت گرفت اغلب فرماندهی قلب سپاه رابرعهده داشت.بعد از تسلیم شدن محمدشاه گورکانی?پادشاه هندوستان?نصرالله با دختر یزدان بخش?نوه اورنگ زیب(1068-1077ه.ق)ازدواج کرد تا حلقه پیوندی بین دو خاندان گورکانی و افشاری باشد.بنا به درخواست نادر?شاه گورکانی سرزمین های شرق رودخانه سند را به داماد خود نصرالله واگذارکرد.در راه بازگشت از هند?نصرالله در هرات از اردوی پدرجد او بعد از پایان زمستان راهی مشهد شد.در این دوره رضاقلی به تدریج موردبی مهری پدر قرار گرفت و از منصب خود برکنار شد و نصرالله جای او راگرفت؛تاجایی که وقتی نادر در اواخرسال1153ه.ق به سمت داغستان حرکت کرد?او را به عنوان حاکم خراسان و به قولی نایب سلطنت انتخاب کرد.در همین زمان اهالی آرال وخوارزم به سرکردگی نورعلی خان?فرزندابوالخیرخان والی قزاق وارتوق ایناق سربه شورش برداشتند و خیوه را تصرف کردند.نصرالله میرزا با سپاهی که در اختیارش بود به قصدسرکوب این شورش حرکت کرد.باشنیدن خبر این لشکرکشی?ارتوق ایناق و دیگر شورشیان به پیشواز آمدند و در مرو خود را تسلیم و تقاضای عفو نمودند.با وساطت شاهزاده?آنها مورد بخشش قرارگرفتند و نصرالله?تعدادی از جوانان آن قوم رابرای سپاه نادر انتخاب کرد?اسرا را آزادساخت و تعدادی از خانواده های قوم تکه ویموت را به خراسان کوچاند و دوم جمادی الاول1154ه.ق به مشهدبرگشت.درسال1155ه.ق حاجی سیف الدین خان بیات به حکومت خراسان انتخاب ونصرالله به اردوی شاهی فراخوانده شد.او در جنگ های نادر با عثمانیان حضوری فعال داشت و چندین مأموریت مهم رابه انجام رساند.در سال1156ه.ق سام میرزا?که ادعا داشت فرزندشاه سلطان حسین صفوی است و از طرف سلطان عثمانی حمایت می شد درداغستان شورش کرد و مردم این ناحیه به همراه اهالی دربند و شیروان او را همراهی نمودند.نصرالله میرزابه همراه فتحعلی خان افشار چرخچی?فرزند باباعلی بیک?از همدان مأمور فرونشاندن این شورش شدند.آنها سام میرزا را شکست دادند و بسیاری از اهالی منطقه رابه اتهام شرکت درشورش?قتل عام کردند.درراه برگشت از این مأموریت نصرالله به وسیله یکی ازاهالی لزکی درناحیه قره باغ مورد سوءقصد قرارگرفت ولی جان سالم به دربرد.نادر به شکرانه آن((شصت هزارتومان نقد و پانصدهزار خروار غله به فقرای مملکت عراق وآذربایجان و فارس تصرق))نمود.در سال1160ه.ق نادرشاه ازسمت کرمان راهی خراسان شد?در بین راه نصرالله میرزا و شاهرخ میرزا را که همراهش بودند به همراه باقی شاهزادگان و جواهرخانه و نفایس سلطنت روانه کلات کرد و خود به مشهد بازگشت.با کشته شدن نادر?درجب1160ه.ق?علیشاه نیروهایی رابرای تسخیرقلعه کلات روانه کرد.نصرالله به همراه دوتن دیگر از شاهزادگان قبل ازسقوط ثلعه به سمت مرو فرارکرد.کاظم بیک?برادرعلیشاه?به تعقیب آنها پرداخت ولی موفقیتی به دست نیاورد؛ اما دوست محمدچهچه ای?که ازخدمتکاران نصرالله بود?به تعقیب ادامه داد و امامقلی و شاهرخ میرزا را دستگیر کرد و قربانعلی نامی را به دنبال نصرالله فرستاد?قربانعلی در محلی به نام حوض سنگ به شاهزاده رسید اما نتوانست او را متوقف کند.در بین راه جمعی از قراولان مروی به نصرالله برخوردند و او را به کلات بازگرداندند.او و برادر دیگرش اماقلی میرزا را به مشهد آوردند و به دستور علیشاه کشتند.هفت تن از فرزندان وی نیز در کلات کشته شدند.نصرالله در این زمان 23 سال بیشتر نداشت.

بخش حریم رضوی